De Risicotoolbox Grondwater is een nieuw instrument in het bodeminstrumentarium van het RIVM. De aanleiding voor het ontwikkelen van de Risicotoolbox Grondwater is dat onder de Omgevingswet de verantwoordelijkheid voor het grondwater grotendeels verschoven is van provincie naar gemeenten en waterschappen. Daarbij biedt de Omgevingswet ook meer ruimte voor lokale afwegingen. De risicotoolbox geeft daarbij ondersteuning door antwoord te geven op de vraag: Welke vormen van gebruik kunnen wel en welke kunnen niet met het grondwater?

Bij beleidsafwegingen voor grondwater is het belangrijk om bij het inschatten van de risico’s niet alleen te kijken naar één onderwerp, bijvoorbeeld drinkwaterwinning, maar ook naar andere gebruiken zoals beregening van moestuinen of ‘simpel’ wonen. Echter, omdat de verantwoordelijkheid voor het grondwater gespreid is, kan het lastig zijn om dit overzicht van onderwerpen goed in beeld te krijgen. Hier komt de Risicotoolbox Grondwater om de hoek kijken. Het instrument biedt een functie specifeke beoordeling van grondwater aan, waarbij gekeken wordt naar zeven verschillende beschermdoelen tegelijk (zie ook afbeelding).

Om voor zo veel beschermdoelen tegelijk een beoordeling uit te voeren is gebruik gemaakt van een getrapte benadering. Per beschermdoel kan de beoordeling in twee of drie stappen uitgevoerd worden. De eerste stap gaat uit van een conservatieve beoordeling met weinig informatie. Hierbij maakt de toolbox gebruik van een lijst met isicogrenswaarden die speciaal hiervoor zijn afgeleid. Een deel van de afeiding van deze risicogrenswaarden heb ik gedaan met het blootstellingsmodel CSOIL2020, een ander model uit ons instrumentarium. Wanneer uit de eerste stap blijkt dat er een mogelijk risico is, loopt de weg naar meer datahongerige vervolgstappen.

De ontwikkeling van de Risicotoolbox Grondwater was best een uitdaging. Voordat ik betrokken raakte bij het project was aan de inhoudelijke beoordeling al veel werk verzet. Ik heb daarom veel gewerkt aan het uitwerken van de losse formules naar een modelopzet en uiteindelijk het ontwerp van een webapplicatie. Zoals het vaak met modellen gaat is tijdens de ontwikkeling al duidelijk dat het niet bij de eerste versie kan blijven. Er liggen al enkele uitbreidingen en verbeteringen in het verschiet waar ik de komende tijd ook aan bij zal dragen. Zo werken we met KWR samen voor een update aan het beschermdoel ‘drinkwater’ en gaan we PFAS aan de stoffenlijst toevoegen.

Nu de toolbox beschikbaar is vind ik het ook erg leuk om aan de slag te gaan met de feedback en ideeën die gebruikers met ons delen. We hebben al enkele goede ideeën mogen ontvangen en doorgevoerd. Mocht je de Risicotoolbox Grondwater gebruiken schroom dan niet om je ideeën met ons te delen! Dit kan via webmaster@risicotoolboxbodem.nl.

Peter van Breemen

RIVM afdeling Duurzaamheid, Drinkwater en Bodem (DDB)

Peter van Breemen studeerde scheikunde aan de Radboud Universiteit en werkt nu bij het RIVM op de afdeling Duurzaamheid, Drinkwater en Bodem (DDB). Een deel van zijn taken betreft het onderhoud en de ontwikkeling van het bodeminstrumentarium. Dit instrumentarium omvat modellen en instrumenten die gebruikt worden voor de beoordeling van risico’s ten gevolge van bodem- en grondwaterverontreiniging. De instrumenten zijn onder andere te vinden op www.risicotoolboxbodem.nl. In deze rubriek schrijft hij over een van de nieuwste instrumenten die in het kader van de Omgevingswet gemaakt is, namelijk de Risicotoolbox Grondwater.

Deze column verscheen eerder in Vakblad Bodem juni 2024