De stad ondersteboven
Je kunt het niet zien als je door de stad loopt, maar er speelt zich van alles af in de wereld onder je voeten. Als je door deze wereld kon wandelen, zou je een weg moeten banen door een wirwar van boomwortels, kabels, leidingen, funderingen, parkeergarages, afvalcontainers en grondwaterstromen. Je zou moeten oppassen dat je niet stapt op souvenirs uit het verleden, zoals eeuwenoude potten, ontplofbare oorlogsresten of historische verontreinigingen. Bovendien zou je je verwonderen over de diversiteit aan organismen die onder de grond leven en de complexe schimmelnetwerken die informatie en voeding transporteren naar plantenwortels.
Kwelders als natuurlijke kustbescherming
Er is een groeiende interesse om kwelders in te zetten als natuurlijke kustbescherming. Kwelders zijn begroeide stukken land die bij vloed kunnen overstromen met zeewater. Ze zijn van grote ecologische waarde en leveren legio ecosyteemdiensten, waaronder de voorziening van habitat en broedgebied voor een verscheidenheid aan vogelsoorten, een opslagplaats voor koolstof en het vormen van een natuurlijke hoogwaterbescherming. Gesterkt door het rotsvaste vertrouwen in de harde kustbeschermingsstructuren (dijken, zeeweringen en golfbrekers) en gedreven door de behoefte om meer landbouwgrond te creëren, zijn kwelders in de afgelopen decennia veelal ingedijkt. Echter, de continue dreiging van de stijgende zeespiegel laat ons twijfelen over de duurzaamheid van conventionele kustbescherming. De harde structuren zijn namelijk gebouwd met een vaste hoogteligging en bovendien zorgen bodemdalende processen zoals inklinking ervoor dat deze zakken. Kwelders, daarentegen, hebben door hun sedimentvangend vermogen de potentie om (tot op zekere hoogte) mee te groeien met de stijgende zeespiegel. Om deze redenen winnen kwelderconstructie -restoratie en -expansie projecten terrein.
Blue Carbon: Koolstofopslag in marine ecosystemen als kans voor klimaatmitgate
De European Green Deal is Europa’s gezamenlijke reactie op klimaatverandering. Het doel is het eerste klimaatneutrale continent ter wereld te worden. Onderdeel van deze strategie: een netto-uitstoot van broeikasgassen, waaronder koolstofdioxide, van nul tegen 2050. Ecosysteemherstel wordt als een van de kernoplossingen voorgesteld om de doelstelling te halen. Gezonde ecosystemen hebben de kracht om een waardevolle bijdrage te leveren aan de vastlegging van koolstof en zo ook aan klimaatmitigatie.
Verhogen van het organische stofgehalte als middel om bodemkwaliteit te verbeteren
Werken aan een goede bodemkwaliteit staat tegenwoordig hoog in het vaandel bij veel boeren. Vooral met een steeds extremer wordend klimaat kan de bodemkwaliteit doorslaggevend zijn in opbrengst en productkwaliteit, en daarmee in het teeltsaldo. In de kringlooplandbouwvisie van het ministerie van LNV wordt geschreven dat bodemkwaliteit de basis vormt van kringlooplandbouw. Organische stof krijgt hierbij speciale aandacht waarbij de voordelen van een hoog organische stofgehalte benoemd worden.
Energietransitie: een groeiende uitdaging in een overvolle bodem
U kent het wel. Vrijwel dagelijks zien we berichtgevingen uit de media over calamiteiten veroorzaakt door grondroerende werkzaamheden. Krantenkoppen zoals “brandweer ontruimt woningen wegens gaslek” of “Overstroming & sinkholes door kapotte waterleiding” passeren regelmatig de revue. Werden volgens het Agentschap Telecom in 2016 “slechts” voor € 26.9 miljoen aan directe herstelkosten gemaakt, in 2021 steeg dit cijfer al naar maar liefst € 41.2 miljoen. De indirecte kosten, veiligheid van uitvoerend personeel alsmede de maatschappelijke impact zijn daarbij nog niet eens meegenomen.
Onderzoekers zijn geen productontwerpers
Nederlandse onderzoekers blinken uit in het onderzoek naar het functioneren en beheren van landbouwbodems, zowel in Nederland als elders in de wereld.
Bodemonderwijs: over wormen en aarde, én normen en waarden
De afgelopen decennia heeft de Nederlandse bodem veel moeten incasseren: verzuring, verdroging, compactie, stikstof. Het lijkt wel alsof er iedere keer een nieuw probleem opduikt. Maar er is hoop: in de gebiedsgerichte aanpak van de provincies horen we voor het eerst een ander geluid. Onze natuurlijke hulpbronnen vormen niet langer de sluitpost voor dit beleid, maar een leidend principe. Heel voorzichtig zien we in dit beleid erkenning voor bodem en water als fundament voor vrijwel alle activiteiten in ons land. En het inzicht dat we daar dus zorgvuldig mee om moeten gaan.
Klimaatrobuuster omgaan met de bodem
Tijdens mijn eerste jaar bij Witteveen+Bos ben ik in aanraking gekomen met een veelvoorkomend probleem in veen en kleigebieden: Bodemdaling. Aan bodemdaling liggen verschillende processen ten grondslag die worden versterkt door het menselijk handelen. Met name na de Tweede Wereldoorlog is bodemdaling in Nederland toegenomen. In het kader van een snelle wederopbouw zijn veel woonwijken gebouwd op plekken waar onvoldoende rekening is gehouden met de zettingsgevoeligheid van de bodem. Ontwatering, intensieve beregening voor landbouwproductie en toenemende bodembelasting dragen bij aan de processen van veenoxidatie, inklinking en zetting.
Twee keer meten is zeker weten
Meten is weten, is het bekende gezegde. In het Engels hebben ze daar nog een uitbreiding op: “Measure twice, cut once”, omdat je moeilijk een stuk hout áán je afgezaagde plank kan zagen is het beter twee keer te meten voor je aan de slag gaat. Ook in de wetenschap geldt dat één meting géén meting is.
Tijd om jonge professionals een stem te geven in de bodemafspraken?
De toekomst van de Nederlandse bodem is niet rooskleurig. Verzuring. Verdroging. Verdichting. De bodem laat het allemaal over zich heen komen. Er is niets dat de bodem er zelf aan kan doen. De bodem kan immers niet tegensputteren; jongeren kunnen dat wél. Kijk maar naar de klimaatprotesten. Word het tijd de jongere een stem te geven in de bestuurlijke bodem afspraken?
Plantbeschikbaarheid is niet het hele verhaal
Je komt het in de landbouwvakbladen steeds vaker tegen: ‘Vergeet de micronutrienten niet!’. Het aanbod van met micronutriënten verrijkte kunstmest groeit gestaag. Micronutriënten, zoals de naam al doet vermoeden, zijn essentiële nutriënten waarvan planten maar een microdosis nodig hebben. Het gaat dan om de nutriënten zink, koper, borium, mangaan, ijzer, nikkel, molybdeen en chloride. In het kader van BodemUP, een programma van ZLTO gericht op het verbeteren van de bodemkwaliteit, merk ik dat ondernemers steeds vaker vragen over micronutriënten. Deze vragen komen voort uit hun bodemanalyses die aangeven dat sommige micronutriënten niet of nauwelijks plantbeschikbaar zijn.
Spelen met de ondergrond
De ondergrond speelt een grote rol in het leefbaar maken van onze stad. Kabels, leidingen funderingen, metro, trein, winkelcentra: allemaal dingen die we in de ondergrond stoppen om ons leven bovengronds te veraangenamen. Maar de ondergrond kent ook haar natuurlijke biologische systeem, zo belangrijk voor onze gezondheid dat we dat niet mogen verstoren. Veel inwoners van onze stad zijn zich niet bewust van de waarde van de ondergrond. Ondergrondspecialisten van gemeente Rotterdam proberen dat bewustzijn te creëren door de stad in te trekken met een tot Urban Underground Explorer omgebouwde afvalcontainer. Tijdens de zomermaanden reist de Urban Underground Explorer de stad rond en gedurende afgelopen jaren hebben we deze container neergezet bij wegopenbrekingen, op speelplaatsen en kinderboerderijen en ook tijdens grootschaige evenementen in de stad zoals de Wereldhavendagen.