Duurzaam saneren, saneringsdoelstelling vs. biodiversiteit

Samen met de gemeente Almelo, de Provincie Overijssel, Bioclear Earth en Deltares startte de gemeente Zwolle in 2021 een pilot duurzaam saneren met groen. Het doel van deze pilot is inzichtelijk maken hoe bomen en helofytenflters (rietflters) de chemische waterkwaliteit kunnen verbeteren.

In Zwolle is uiteindelijk een oud industrieterrein als pilotlocatie gekozen. Dit oude industrieterrein was vroeger van Philips en wordt nu gebruikt voor startups en onderwijs in de technische sector. Op deze locatie zit een behoorlijke vinylchloride grondwaterverontreiniging waarbij de verontreinigingsbron nog onder een gebouw zit. Er is dus nog geen natuurlijk moment om de verontreiniging aan te pakken. Toch wilden we bij de gemeente Zwolle wel graag de grondwaterkwaliteit op deze locatie verbeteren omdat het onderdeel is van ons gebiedsgerichte grondwaterbeheer. De pilot duurzaam saneren met groen in de stad bood hiervoor een unieke kans.

Op de locatie proberen we twee natuurlijke systemen uit. De zogenaamde treewells en een helofytenflter. Treewells zijn bomen die in een put zijn geplaatst. Op deze manier kun je sturen waar de wortels het water vandaan kunnen halen. Op de locatie zit de verontreiniging in het ondiepe grondwater. De putten zijn ongeveer drie meter diep, waar het grondwater begint. De bomen kunnen dus alleen het verontreinigde water omhoog pompen. De wortels van de bomen zijn niet alleen belangrijk om het water omhoog te pompen. De wortels zorgen ook voor optimale omstandigheden voor de bacteriën die de verontreiniging af kunnen breken. In principe nemen de bomen de verontreiniging dus niet op maar is hij afgebroken voor het water de boom in gaat. De eerste resultaten lijken veel belovend, maar het is te vroeg voor conclusies over de lange termijn.

Naast de treewells hebben we ook een helofytenflter. Grondwater pompen we van twee verschillende plekken omhoog. De ene put is schoon en de andere put bevat verontreinigd grondwater. Het schone en verontreinigde water komt samen in een buffervat waar vanuit een pomp het water in het flter pompt. Het water komt aan de onderkant het flter in en wordt onder waterdruk omhooggeduwd naar de uitgang van het flter. In het helofytenflter creëren we door de planten en door de gebruikte materialen de optimale omstandigheden voor de bacteriën om de verontreiniging af te kunnen breken. Het water wordt uit het flter via infltratiekratten weer in de grond geïnfltreerd. In Zwolle hebben we gekozen om gele lis te gebruiken in plaats van riet vanwege de hoogte van het riet. De locatie moet namelijk onderdeel worden van een mooie binnenplaats en hiervoor werd het riet te hoog en verwilderd.

Deze pilot vind ik een mooi voorbeeld van duurzaam saneren. Je hoeft veel minder water op te pompen wat minder energie kost. Je voegt op een betonnen industrielocatie een mooie hoeveelheid groen toe en je infltreert het water weer op de locatie. Toch is het lastig om deze manier van saneren toe te passen op andere locaties. Natuur is namelijk niet voorspelbaar en in het groeiseizoen effectiever dan in het winterseizoen. Hierdoor is een saneringsdoelstelling lastig te bepalen en ook waaraan je wilt meten om de kosteneffectiviteit te bepalen. Om duurzaam saneren gangbaar te maken denk ik dat het dan ook noodzakelijk is om onze kijk op effectief saneren te veranderen. Meer kijken naar (bodem)biodiversiteit, klimaatbestendigheid en minder naar de doelstelling en planning.

Laura Timmermans

Gemeente Zwolle

Laura Timmermans studeerde in Wageningen Internationaal Land en Waterbeheer met de master Climate studies. Hierna werkte ze bij Wageningen Environmental Research aan duurzaam bodemgebruik. Sinds 2022 werkt ze bij de gemeente Zwolle als adviseur bodem en ondergrond en zit ze in het bestuur van JongBodem.

Dit artikel verscheen eerder in Vakblad Bodem augustus 2024