Wereldbodemdag 2025 | Geert-Jan Vis
De bodem van de fles
Geert-Jan Vis, geoloog bij de Geologische Dienst Nederland, onderdeel van TNO
Menigeen drinkt weleens een glas wijn. De meesten denken daarbij niet aan de bodem waarin de wijnstokken groeiden. Enkelen doen dat wel en sommigen menen zelfs de bodem terug te proeven in de wijn.
Tijdens de veldwerken voor mijn opleiding liep ik vaak door gebieden met wijngaarden in Frankrijk en Spanje. ’s Avonds diende de wijn als begeleider van de maaltijd en ter ondersteuning van de discussies over de ontstaanswijze van het studiegebied. Regelmatig verbaasde ik me over de tekst achter op de flessen. De ene wijn zou zijn ziltige smaak te danken hebben aan kalksteen uit een miljoenen jaren oude zee waar de wortels doorheen groeien. Het aroma van mineraliteit in een andere wijn zou het uitgangsmateriaal graniet weerspiegelen.
Jaren later kreeg ik bij de Geologische Dienst Nederland de kans de soms bewierookte relatie tussen bodem en wijn te onderzoeken. Als een spin-off van een project besloten mijn collega en ik samen met oenoloog Stan Beurskens van wijndomein St. Martinus in het Zuid-Limburgse Vijlen een experiment te doen. We selecteerden elf wijngaarden met verschillende bodems: zes in de Achterhoek en vijf in Zuid-Limburg. Er zijn wijngaarden bij op kalksteen, löss, zandgrond en lemige, kleiige en zandige rivierafzettingen. Als druivenras kozen we Auxerrois (een klassiek wit ras) of Johanniter (een hybride wit ras). Bij het wijnmaken spelen gisten een belangrijke rol. Daarom onderzochten we ook het effect van drie verschillende gisten op wijn gemaakt van dezelfde druif (Souvigner Gris) uit dezelfde wijngaard van St. Martinus.
De wijnen van de Auxerrois en de Johanniter druiven, zijn onder exact dezelfde en gecontroleerde omstandigheden gemaakt in de wijnkelder van St. Martinus. Voor het onderdeel met drie verschillende gisten hadden we het proces het meest onder controle. Alle Souvigner Gris druiven kwamen immers uit dezelfde wijngaard en de wijn is op dezelfde wijze onder gecontroleerde omstandigheden gemaakt.
Om de geur- en smaakkarakteristieken van de wijnen te bepalen zijn ze door een proefpanel van DLR Neustadt in Duitsland geanalyseerd. De proefpersonen hebben een gekalibreerde en dus objectieve geur- en smaakwaarneming. Ze proeven de wijnen blind en één voor één, en geven een score aan iedere geur- en smaakcomponent.
Van de Auxerrois wijnen kwamen de geur- en smaakprofielen sterk overeen. De geringe verschillen laten zien dat de invloed van de bodems van de wijngaarden niet duidelijk terugkomt in de geur- en smaakkarakteristieken van de wijn. En dat terwijl de bodems varieerden van löss tot kalksteen en andere aspecten als ligging, klimaat en wijngaardbeheer ook variabel waren.
Van de Johanniter wijnen zijn er voornamelijk overeenkomsten in de geur- en smaakkarakteristieken. De afwijkingen die er waren, komen mogelijk door verschillen in rijpheid ten tijde van de oogst. Dit suggereert dat wanneer druiven bij de juiste rijpheid geplukt worden en op dezelfde manier gevinificeerd worden er een wijn gemaakt kan worden die voor de geselecteerde aroma’s tot vergelijkbare geur- en smaakkarakteristieken kan leiden. Al met al hebben we in ons experiment de invloed van de bodem niet aan kunnen wijzen voor de Johanniter-wijnen.
De Souvigner Gris wijnen die werden gemaakt met drie verschillende gisten vertoonden grote onderlinge verschillen. De waargenomen verschillen kúnnen alleen het gevolg zijn van het gebruik van verschillende gisten. Zo’n 95 procent van het proces is namelijk gelijk geweest. Er zijn duidelijke verschillen in het smaakgedeelte: zoet, zuur, bitter, mondgevoel, body en afdronk. De geuren waren in ons experiment niet significant verschillend.
Dit experiment laat zien dat de bodem niet direct tot verschillen in smaak leidt. De rijpheid op het moment van oogst en het gebruikte gist hebben een veel grotere invloed. Dit wil niet zeggen dat de bodem er niet toe doet. Integendeel. Net als bij ieder landbouwgewas is de bodem de leverancier van nutriënten en water aan de druivenplant. Samen met vele andere factoren doet de bodem er toe, maar dat is niet direct te proeven!
Verder lezen?
Wijn van Nederlandse bodem ISBN 9789089896728
Wetenschap.nu | Koper als redder van de wijnbouw, maar ten koste van wat?
Vineyards, Rocks, and Soils, ISBN 9780190863289