Sedimentkolom
Een sedimentkolom (column) is een bepaalde weergave, vaak op één plek, van een stukje aardse geschiedenis. Dit stukje bodem vertelt een verhaal als een boek; niet één van papier en inkt maar van korrels, klei en kalk. Of het nou een boring is waarbij fysiek een stukje sedimentaire geschiedenis naar de aardoppervlakte heeft gebracht, een verticale afgraving in een groeve, een handstuk, of gereconstrueerd, de sedimentkolom is in wezen een verticale biografie van de aarde. Maar dan wel behoorlijk slecht geschreven.
In sommige gevallen is het een dikke pil met bijna elke bladzijde een herhaling van de vorige; zoals met de Boomse klei, één van de oudste sedimenten waar we in Nederland aan de oppervlakte mee in aanraking komen. In een 30 miljoen jaar oude ondiepe zee op de plek van Nederland werd eindeloos lang laagje siltige klei na laagje kleiige silt neergelegd. Onze zuiderburen willen overigens binnenkort kernafval in deze monotone roman over een fossiele zeebodem opslaan.
Kijkend naar een sectie van de Rijn-Maas paleorivier
Vaker, echter, is het een boek met enkel cliffhangers en achtereenvolgende spectaculaire onthullingen. Een overstroming van een rivier die laagjes, over duizenden jaren geduldig opgestapeld, binnen seconden weggetypexed en overschreven met zand. Soms hoopt sediment zich op met indrukwekkende punctualiteit, zoals in fossiele getijdenafzettingen van de Naaldwijk Formatie, waar keurig elke eb- en vloedstroom met een doodtij ertussen hapklaar gedocumenteerd is. We kunnen uur voor uur meelezen over die ene dag, duizenden of miljoenen jaren geleden. Maar een paar meter verder verlegde een getijdengeul zijn loop en is de hele maand voor altijd weggevaagd.
Dat maakt sediment zo’n fascinerende leugenaar. Het vertelt ons niet alles wat er gebeurde, maar wat er bleef. Wij mensen kunnen wellicht parallellen trekken als we ons eigen geheugen beschouwen. Het bestaan van de mens heeft overigens nog niet zo veel invloed gehad op de aardse boekenserie, tenminste als je ons minuscule aandeel in de geologische tijd beschouwt. Op een tien meter lange boekenplank wordt pas over de eerste mens gerept in de allerlaatste alinea van het laatste boek. Of we onze stempel ook merkbaar hebben gedrukt op de sedimentkolom valt nog te bezien, daarover is de discussie in het antropogeen nog in volle gang. Ik verwacht niet dat we er een oeuvreprijs voor krijgen.
Dus misschien is de auteur van de sedimentkolom zo belabberd nog niet. Juist daar waar plotse overgangen, achteloos verwarrende plot twists of ondoordringbare monologen te vinden zijn, wordt een beroep gedaan op de aardwetenschapper om het verhaal af te maken. Zoveel geologen, nog meer versies van het verhaal over de opbouw en afbraak van Nederland door tijd en ruimte. Raadpleeg dus gerust een welbelezen geoloog over het verhaal van de Nederlandse bodem, het is vaak spannender dan je denkt!
Max Bouwmeester
Witteveen+Bos
Max Bouwmeester is geoloog bij Witteveen+Bos, waar hij veel werkt aan de Nederlandse ondergrond in projecten gerelateerd aan geotechniek en geothermie, maar ook internationaal expert is in marine geohazards. Na een studie aan de Universiteit Utrecht volgde hij zijn hart voor de sedimentologie naar Manchester om promotieonderzoek te doen naar diepzeestromen door onderwaterkloven. Met onverminderd enthousiasme voor de ondergrond is Max sinds 2024 weer terug op de Nederlandse klei.